"შეიძლება ითქვას, რომ საქართველოს ყოველ მესამე მოქალაქეს აზარტული თამაშების ანგარიში აქვს", - ასეთ დასკვნას მოზარდებისა და ახალგაზრდების აზარტულ თამაშებზე დამოკიდებულების საკითხზე პარლამენტში შექმნილი თემატური მოკვლევის ჯგუფი აქვეყნებს.
ამავე დასკვნაში 2022 წელს ჩატარებული კვლევის შედეგებს ვკითხულობთ, რომლის თანახმად, მოზარდების 31%-ს აზარტულ თამაშებთან შეხების გამოცდილება აქვს.
თემატური მოკვლევის ჯგუფი პარლამენტის სპორტისა და ახალგაზრდულ საქმეთა კომიტეტის ფარგლებში გასული წლის 7 ივნისს ჩამოყალიბდა და პარლამენტს საკუთარი დასკვნა წარუდგინა, რომელიც პარლამენტის ვებ-გვერდზე უკვე გამოქვეყნდა.
“საქართველოში თამაშდამოკიდებულების შესახებ მონაცემებისა და შესაბამისი ინფორმაციის სიმწირის მიუხედავად, ხელმისაწვდომი კვლევებიდან პრობლემის სავარაუდო მასშტაბი და სიმწვავე იკვეთება.
2008−2022 წლებში საქართველოში სათამაშო ბიზნესის ფინანსური ბრუნვა დინამიკურად იზრდებოდა. კერძოდ, იგი 2022 წელს 2008 წელთან შედარებით 743-ჯერ იყო გაზრდილი. ამ ინდუსტრიაში შემოსავლების მკვეთრი ზრდა სათამაშო ბიზნესის გაზრდილ პოპულარობაზე მიუთითებს.
აღსანიშნავია, რომ საქართველოში აზარტული თამაშების სხვადასხვა ონლაინპლატფორმაზე რეგისტრირებულია 1 მილიონზე მეტი ანგარიში, რომელთა მფლობელები საქართველოს მოქალაქეები არიან. მეტი თვალსაჩინოებისთვის შეიძლება ითქვას, რომ საქართველოს ყოველ მესამე მოქალაქეს აზარტული თამაშების ანგარიში აქვს. ბუნებრივია, აზარტული თამაშების ანგარიშის ყველა მფლობელი თამაშდამოკიდებული პირი არ არის, თუმცა აღნიშნულ პლატფორმებზე რეგისტრირებულ მოქალაქეთა შესახებ მონაცემი საქართველოში გემბლინგის პოპულარობაზე მეტყველებს“, - ნათქვამია პარლამენტის თემატური მოკვლევის ჯგუფის დასკვნაში.
საანგარიშო შედეგები მოზარდების აზარტულ თამაშებთან შეხების საკითხსაც მოიცავს. როგორც დოკუმენტში ვკითხულობთ, “აზარტული თამაშების კვლევის და ლუდომანიის პრევენციის ცენტრისა“ (GRAPC GEORGIA) და თბილისის მერიის მიერ 2019 წელს ჩატარებული გამოკითხვის შედეგების მიხედვით, თბილისში მოზარდების (14−18 წლის ასაკობრივი ჯგუფი) 48%-ს აზარტულ თამაშებთან ურთიერთობის გამოცდილება ჰქონდა, რაც იმას ნიშნავს, რომ თამაშის გამოცდილების მქონე იყო ყოველი მეორე გამოკითხული მოზარდი.
“კვლევაში მოყვანილი დასკვნის თანახმად, აღნიშნული მძიმე შედეგები განპირობებული იყო რამდენიმე ძირითადი ფაქტორით: -
აზარტული თამაშების ონლაინპლატფორმაზე უკონტროლო ვერიფიკაცია (იმ პერიოდში ონლაინსივრცეში არსებული ანგარიშები არ კონტროლდებოდა. ნებისმიერ პირს, განურჩევლად ასაკისა, ანგარიშის შექმნა და თამაში შეეძლო. ამ გზაზე ერთადერთი ბარიერი არსებობდა − შეტყობინება ონლაინსამორინეების ვებგვერდებზე, სადაც დარეგისტრირების მსურველს უნდა აღენიშნა, რომ სრულწლოვანი იყო. მას მოზარდები მარტივად უვლიდნენ გვერდს − ისინი უბრალოდ უთითებდნენ, რომ 18 წლის ზემოთ იყვნენ);
სათამაშო ბიზნესის აგრესიული მარკეტინგული კამპანია (იმ პერიოდში სათამაშო ბიზნესის რეკლამა ყველა მარკეტინგული არხით გადაიცემოდა. ხშირად ამ რეკლამის ილუსტრირების ფორმა აჩენდა გონივრულ ეჭვს, რომ მისი სამიზნე აუდიტორია სწორედ მოწყვლადი ჯგუფი იყო, რომელიც მოზარდებისგან შედგებოდა);
თამაშის ტრენდულობა (მოზარდებთან მუშაობის პროცესში გაირკვა, რომ თამაში და მასთან დაკავშირებული პერიპეტიები მოზარდებისთვის ერთ-ერთ პოპულარულ სასაუბრო თემად იქცა. შესაბამისად, თამაშთან შეხება მათ წრეებში მოდური და პოპულარული იყო და არის);
სიღარიბე (ფინანსური პრობლემები ხშირად აზარტულ თამაშებთან შეხების მაპროვოცირებელი ფაქტორია, რადგან სიღარიბის დროს ადამიანები მუდმივად ფიქრობენ დამატებითი შემოსავლის წყაროს მოძიებაზე. აგრესიული მარკეტინგული კამპანიის პირობებში, როდესაც სათამაშო ბიზნესი ყველა მარკეტინგული არხიდან სთავაზობს მომხმარებელს, გახდეს “მილიონერი“, მისი გავლენის ქვეშ მოქცევა უფრო ადვილია);
არასაკმარისი სამოქალაქო განათლება და ცნობიერების დაბალი დონე (კვლევამ ცხადყო, რომ განათლებისა და ცნობიერების პრობლემები ამ კუთხით მნიშვნელოვან როლს ასრულებს. სკოლის პერსონალმა არ იცის, რა უნდა მოიმოქმედოს თამაშის ფაქტის გამოვლენისას. პროექტის მსვლელობისას დაფიქსირდა შემთხვევები, როდესაც მშობლები მოზარდებს თამაშში ხელს თავად უწყობდნენ. ზოგჯერ აღნიშნული ქმედება მართლდებოდა მოზარდებზე “ზრუნვით“ - კერძოდ, იმით, რომ ქუჩაში ყოფნას სჯობდა, ისინი სახლში, უსაფრთხო გარემოში ყოფილიყვნენ და, მაგალითად, პოკერი ეთამაშათ. იყო ისეთი ფაქტებიც, როდესაც მშობლები სახლში დაუფარავად, მოზარდების თანდასწრებით თამაშობდნენ. ზოგ შემთხვევაში კი მშობლები თავად ათამაშებდნენ მოზარდებს იმ მოტივით, რომ ისინი ახალბედები იყვნენ და „იღბლიანი“ ხელი ექნებოდათ)“, - ვკითხულობთ პარლამენტის თემატური მოკვლევის ჯგუფის დასკვნაში.
აზარტულ თამაშებში მოზარდების მონაწილეობის საკითხი შესწავლილ იქნა აგრეთვე “აზარტული თამაშების კვლევისა და ლუდომანიის პრევენციის ცენტრისა“ და გაეროს ბავშვთა ფონდის (UNICEF) დაკვეთით კომპანია “ანოვას“ მიერ 2022 წელს ჩატარებულ კვლევაში. კვლევის შედეგების მიხედვით, საქართველოში აზარტულ თამაშებთან შეხების მქონე მოზარდების შესახებ სტატისტიკური მონაცემები კვლავ საგანგაშოა, ხოლო მათი აზარტულ თამაშებში მონაწილეობის ძირითადი მიზეზებია: - არასახარბიელო სოციალური და ფინანსური მდგომარეობის გაუმჯობესების სურვილი, აზარტულ თამაშებთან დაკავშირებით სამოქალაქო განათლებისა და ცნობიერების დაბალი დონე, ბევრი თავისუფალი დროის ქონა, აზარტულ თამაშებში მონაწილეობის ტრენდულად და პოპულარულ სასაუბრო თემად მიჩნევა, სათამაშო ბიზნესის მიერ აგრესიული მარკეტინგული კამპანიის წარმოება, სახელმწიფო პოლიტიკისა და კანონის აღსრულების ნაკლოვანებები.
კვლევა ქვეყნის მასშტაბით ჩატარდა და საქართველოს ყველა დიდი მუნიციპალიტეტი მოიცვა. მასში მონაწილეობა 14-დან 18 წლამდე ასაკის 1 007-მა მოზარდმა მიიღო.
“კვლევის თანახმად, მოზარდების 31%-ს აქვს აზარტულ თამაშებთან შეხების გამოცდილება. ამასთანავე, საყურადღებო და საგანგაშოა ე.წ. ხელზე თამაშის გამოცდილების მქონე მოზარდთა წილის მაჩვენებელი − 22%. ეს ძალიან საფრთხილო საკითხია, ვინაიდან ე.წ. ხელზე თამაში, განსაკუთრებით − თანხების ამოღება, “ქუჩის ავტორიტეტების“ მონაწილეობით ხდება.
აღნიშნული პრობლემა უფრო აქტუალურია რეგიონებში.
“კვლევის შედეგების მიხედვით, არსებობს მოზარდთა მშობლებისა და ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულებების (სკოლების) პერსონალის ცნობიერებისა და საზოგადოებრივი განათლების პრობლემა. კვლევამ აჩვენა, რომ მშობლების 10% თავად, მიზანმიმართულად უფინანსებს შვილებს აზარტულ თამაშებს.
ცნობიერებისა და განათლების პრობლემა იკვეთება აგრეთვე შემდეგი მონაცემიდან: მოზარდებს ჰკითხეს, თუ ვის მიმართავდნენ თამაშდამოკიდებულების პრობლემის შემთხვევაში. მათგან მხოლოდ 19%-მა აღნიშნა, რომ სპეციალისტს ან/და სარეაბილიტაციო ცენტრს მიმართავდა.
კვლევით მოზარდების მიერ აზარტული თამაშების თამაშის ძირითადი მიზეზები დადგინდა. 51% აცხადებს, რომ აზარტული თამაშები პირველად მეგობრების წრეში ითამაშეს, რაც იმას ადასტურებს, რომ მოზარდებისთვის თამაში საკმაოდ პოპულარული და ტრენდული ქმედებაა. ამასთანავე, მოზარდების 51%-ის განცხადებით, თავისუფალი დროის გასაყვანად თამაშობენ. კვლევის თანახმად, მოზარდების 80%-თან აზარტული თამაშების მავნე ზეგავლენაზე არავის უსაუბრია. შესაბამისად, თამაშის მთავარ მიზეზებად შეიძლება ინფორმაციის არქონა და საზოგადოებრივი განათლების პრობლემა დასახელდეს.
კვლევის თანახმად, მოზარდების 40%-ისთვის აზარტული თამაშების თამაშის მოტივაცია ფულის მოგებაა. ამასთანავე, მოზარდების 38%-ს მათთვის მნიშვნელოვანი თანხა აქვს მოგებული. აღსანიშნავია, რომ მოზარდების 9% მოგებული თანხით მშობლებს ფინანსური პრობლემების მოგვარებაში დახმარებია.
კვლევის მიხედვით, მოზარდების 71% იღებს ინფორმაციას აზარტული თამაშებისა და პროვაიდერი კომპანიების მიერ ონლაინსივრცეში დაანონსებული სხვადასხვა აქციის შესახებ. შესაბამისად, იკვეთება რეკლამის მნიშვნელობა და მოზარდებზე მისი გავლენა. მიუხედავად იმისა, რომ საქართველოს კანონმდებლობით აკრძალულია აზარტული თამაშების რეკლამა, სფეროში მომუშავე სპეციალისტების დაკვირვებითა და შეფასებით, ფიქსირდება კანონის დარღვევის არაერთი ფაქტი, რაც მოზარდებზე უარყოფით გავლენას ახდენს და აქეზებს მათ, ჩაერთონ აზარტულ თამაშებში“, - ვკითხულობთ თემატურ ჯგუფის მიერ გამოქვეყნებულ დოკუმენტში.
2022 წლიდან საქართველოში აზარტული თამაშების მარეგულირებელი ახალი ნორმები ამოქმედდა. საკანონმდებლო ცვლილებების შედეგად აზარტულ თამაშებში მონაწილეობისთვის პირთა ასაკობრივი ცენზი 25 წლამდე გაიზარდა, გადასახადების სისტემა შეიცვალა და ის GGR-ის 10%-ის დაბეგვრის წესზე გადავიდა, ასევე აიკრძალა სათამაშო ბიზნესის რეკლამა (გამონაკლისია სპონსორობა) და ე.წ. შავი სია ამოქმედდა, რომელიც კრძალავს სიაში მყოფი პირებისთვის აზარტული თამაშების ხელმისაწვდომობას როგორც ონლაინ-სამორინეში, ისე არაონლაინ სამორინეში.
პარლამენტის თემატური ჯგუფის შეფასებით, თამაშდამოკიდებულების მიმართულებით მძიმე შედეგები ქვეყანაში 2022 წლის 1 იანვრამდე მოქმედმა, მკვეთრად ლიბერალურმა კანონმდებლობამ გამოიწვია. თემატური მოკვლევის ფარგლებში მოპოვებული ინფორმაციით დადგინდა, რომ 2022 წელს განხორციელებული რეფორმა არსებული გამოწვევების საპასუხოდ აუცილებელი იყო და სხვადასხვა კუთხით დადებითი გავლენა მოახდინა.
“2022 წელს განხორციელებულმა საკანონმდებლო ცვლილებებმა გააუმჯობესა ონლაინსამორინეებში მომხმარებელთა ანგარიშების ვერიფიკაციის პროცესი - კერძოდ, ის დაიხვეწა და უფრო მკაცრად კონტროლდება, რის შედეგადაც არავერიფიცირებული ანგარიშები აღარ გამოიყენება. მანამდე რეგისტრაციის სიმარტივე და ბარიერების გარეშე დარეგისტრირების შესაძლებლობა ხელს უწყობდა მოზარდებისა და ახალგაზრდების გემბლინგში ჩართვას.
ამასთანავე, მარტივი რეგისტრაცია ხელსაყრელი იყო კრიმინალური ჯგუფებისთვის. დაფიქსირდა უკანონოდ მოპოვებული (მოპარული) პლასტიკური საბანკო ბარათიდან ფულის ონლაინსამორინეში, არავერიფიცირებულ ანგარიშზე გადარიცხვის არაერთი ფაქტი.
ამ მხრივ, განხორციელებულმა საკანონმდებლო ცვლილებებმა და აღსრულებამ დადებითი შედეგი გამოიღო. აღსანიშნავია, რომ ძალზე ეფექტიანი გამოდგა საკანონმდებლო ნორმა, რომლის თანახმად, სამორინეში ანგარიშის მფლობელს მხოლოდ საკუთარი პლასტიკური საბანკო ბარათის გამოყენების უფლება აქვს“, - აღნიშნულია დასკვნაში.
